تجلیل از استاد محمدرضا سحاب در خانه اندیشمندان علوم انسانی
سرویس فرهنگی:آیین نکوداشت اندیشمند فرزانه، استاد محمدرضا سحاب به مناسبت هشتاد و چهارمین سال تأسیس مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب و به پاس یک عمر تلاش در گسترش و ارتقای دانش جغرافیایی و کارتوگرافی در ایران،شامگاه دوشنبه دوم دی ماه در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.
به گزارش خبرنگار ما، در این مراسم دکتر مراد کاویانی راد، مدیر گروه جغرافیای خانه اندیشمندان، عنوان کرد: در دوره‌ای به سر می‌بریم که به عصر انفجار اطلاعات معروف است. ملت‌‌هایی زیست شرافتمندانه دارند که در عرصه علم بدرخشند. اینکه جامعه ای چقدر برای بزرگانش عزت و احترام قائل است، در بهره‌مندی آن جامعه از علم اثر دارد. امشب میزبان کسی هستیم که علم و عمل را در آمیخته است؛ ایشان و پدرانشان منشاء خدمات بزرگی بودند و در جغرافیا کمتر چنین افرادی داریم.
در ادامه مراسم دکتر محمدتقی راهنمایی، استاد جغرافیای دانشگاه تهران طی سخنانی گفت: آقای سحاب و پدرانشان، بنیانگذار اولین مؤسسه جغرافیایی در ایران هستند. مؤسسه‌ای که کشورشناسی را از طریق دیدن یعنی نقشه به مردم آموخت. چند دهه پیش اگر از مردم می‌پرسیدید که مثلاً اهواز کجاست، آنها نمی‌توانستند در ذهن خود تصور کنند اهواز در کدام جهت آنها قرار گرفته است.
وی افزود: شاید برای نخستین بار در خانه اندیشمندان علوم انسانی، مراسمی برگزار می‌شود که ضمن تجلیل از یک شخص از خانواده‌ای تجلیل می‌شود که سال‌ها در خدمت کشور بوده‌اند و دوام آورده‌اند. من می‌دانم مؤسسه سحاب چه مسیر پرتنشی را پشت سر گذاشته است تا به امروز رسیده است. مؤسسه سحاب عضوی از خانواده جغرافی ایران است.
راهنمایی ادامه داد: همه می‌دانند وقتی کسی می‌خواهد از کشوری تابعیت بگیرد، در سه حوزه از او امتحان می‌گیرند؛ یکی تاریخ آن کشور، دیگری جغرافیایی آن کشور و سوم، حوزه قوانین مدنی آنجا. ما جغرافیا را آنچنان که باید و شاید نمی‌شناسیم و کوشش زیادی در زمینه معرفی‌اش نکرده‌ایم.
وی افزود: شوخی نیست که در ایران چهار نسل بتوانند یک مؤسسه‌ای را سرپا نگه دارند. به نظر من ارزش کارهای مؤسسه سحاب به آگاهی دادن به چند نفر محدود نمی‌شود؛ بلکه به همه ایران خدمت کرده است. مؤسسه سحاب همیشه با دانشگاه‌ها همراه بوده است و این ارتباط منافع مادی برای این مؤسسه نداشته است. ضمن این که کیفیت کار این مؤسسه نه تنها از هیچ‌کدام از مؤسسات بین‌المللی کمتر نیست بلکه بهتر هم است.
سخنران بعدی این مراسم دکتر عباس سعیدی، استاد پژوهشگر حوزه جغرافیا اظهار کرد: در مراسم ۸۰سالگی مؤسسه سحاب در دانشگاه تهران، بحثی کردم و گفتم واقعاً فکر می‌کنم که سه نفر در زمینه جغرافیایی مدرن خیلی تعیین کننده بودند. اولی، مسعود کیوان که یک مجموعه ایرانشناسی بزرگ منتشر کرده است.دوم رزم‌آرا که آثارش بی‌همتا هستند و سومین نفر مرحوم عباس سحاب است. این افراد نقش بی‌چون و چرایی در آنچه ما امروز در کلاس تدریس می‌کنیم داشتند. وی ادامه داد: مؤسسه سحاب در عرصه علم جغرافیا و ترویج آن و اساس این علم یعنی نقشه، نقش بسزایی داشت. پیشگامی این مؤسسه در کارهایی که نفع اقتصادی برایشان ندارد شایسته تقدیر است از جمله چاپ مجله جغرافیا. مؤسسه سحاب کار اقتصادی انجام نمی‌دهد و چند سال پیش که در مرکز دایره‌المعارف اسلامی قرار شد دانشنامه خلیج فارس تدوین شود، مؤسسه سحاب به صورت رایگان داوطلب شد که نقشه‌هایش را در اختیار مرکز دایره‌المعارف اسلامی قرار دهد. در واقع تنها جایی که آن روز از ما حمایت کرد مؤسسه سحاب بود.
در ادامه این مراسم همایون امیرزاده، ریاست روابط عمومی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیام دکتر عباس صالحی، وزیر ارشاد را قرائت کرد.
در بخشی از پیام وزیر آمده است: خاندان فرهیخته سحاب در زمره شیفتگان و دلبستگان خانه پدری در دو قرن اخیرند. مرحوم استاد عباس سحاب از عاشقان این ملک و دست‌پرورده پدری دانشمند بود که سال‌ها در نقشه‌نگاری خدمات شایسته ایفا کرد و از رهگذر تلاش‌های بی‌وقفه او، نقشه‌نگاری در ایران به دانشی نوین بدل شد. اکنون تخصص، تعهد و نگاه حرفه‌ای در خاندان سحاب از نسلی به نسل دیگر منتقل و از دغدغه‌های شخصی به امری اجتماعی تبدیل شده است. در روزگاری که هویت ایران و ایرانی بیش از هر زمان دیگری به مخاطره افتاده است، تلاش‌های استاد برجسته، دکتر محمدرضا سحاب که از نسل سوم این خاندان فرهنگ‌مدار است، در انتشار آثار متعدد رشته جغرافیا و نیز تدوین نقشه‌های مختلف برای آموزش و این دانش و اوراق زرین خدمات شایسته این خانواده ایراندوست افزوده است و با انتشار مقالات و اطلس‌های ارزشمند در اثبات حقانیت خلیج فارس، پرچمدار دفاع از حریم ملی ایران و اصالت ایرانی شده است.
در ادامه، جمشید کیانفر، پژوهشگر و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد به ایراد سخن پرداخت: نسل من در کودکی کتاب‌های تاریخ و جغرافی عجیبی داشت که در آنها تصاویر و نقشه‌ها، توجه زیادی به خود جلب می‌کرد. وقتی با مؤسسه سحاب که نقشه‌هایش را درمدرسه می‌دیدم آشنا شدم، با مؤسسه مکاتبه کردم و نقشه فرانسه و انگلیسی را از آنجا خواستم. آنها برای من فرستادند و من جغرافیای اروپا را از روی نقشه یاد گرفتم و هنوز نقشه شبکه ارتباطی فرانسه را در ذهن دارم.
وی افزود: در دوره دانشجویی از ما خواستند نقشه بسازیم. سراغ مؤسسه سحاب رفتم و برای اولین بار با آنها صحبت کردم. الفبای ترسیم و ساخت نقشه را مرحوم مهندس سحاب به من یاد داد.
کیانفر تصریح کرد: این مؤسسه واقعاً با پول همین نقشه‌ها اداره می‌شود. وقتی قرار بود کره جغرافیایی برای اولین بار ساخته شود، مرحوم سحاب خانه خود را در رهن گذاشت و کره را وارد کرد و ساخت و ما در مدارس با کره جغرافیایی آشنا شدیم. او برای چاپ اطلس جغرافیایی اسناد خلیج فارس، فرش زیر پایش را فروخت. سحاب کسی بود که وقتی شنید دو نفر خارجی از اینکه نقشه‌ای از تهران وجود ندارد بر این کشور خرده می‌گیرند، در ۱۵سالگی نقشه تهران را به انگلیسی تهیه کرد.مؤسسه سحاب یکی از غنی‌ترین کتابخانه‌ها در زمینه جغرافی در مؤسسه سحاب جمع‌آوری کرده است. در مجموع چهار نسل در سحاب سهیم هستند؛ نسل اول و دوم بنیانگذاران هستند. از سال ۱۳۷۹ که شادروان عباس سحاب درگذشت، نسل چهارم وارد کار شد. یکی از کارهای نسل چهارم، حفظ و نگهداری مؤسسه سحاب است. مؤسسه سحاب مشهور است و ۸۴سال در اوج باقی مانده است. نسل چهارم با دانش نوین سحاب را زنده نگه می‌دارد. امروز خانم سحاب مجموعه سحاب را می‌گرداند و امیر عباس سحاب کارهای علمی و پژوهشی انجام می‌دهد. در کتابخانه سحاب ۱۷۰هزارنقشه، ۱۰۰هزار سند جغرافیایی، دستگاه چاپ و غیره موجود است. امروز مؤسسه سحاب می‌تواند یک موزه خیلی خوب برای تاریخ چاپ باشد. این مؤسسه طرح‌های مختلفی دارد از اطلس‌‌هایی که در سده نوزدهم در فرانسه چاپ شده‌اند.
وی افزود: کار مهم دیگر مؤسسه سحاب زنده نگه‌داشتن نام خلیج فارس است.
در ادامه دکتر محمود جعفری دهقی عنوان کرد: وقتی می‌خواستیم انجمن ایران شناسی را ایجاد کنیم، اولین کسی که دستم را گرفت آقای سحاب بود. آنچه حاصل بیش از یک هزار سال تجربه در این سرزمین بود امروز به دست صاحبنظران رشته جغرافیا و خانواده سحاب رسیده است.
جعفری گفت: حاصل مطالعات در دوره‌های مختلف تمدن ایرانی و اسلامی، گردآوری شده و به عصر ما رسیده و خاندان سحاب توانست آنها را جمع‌آوری کرده و با موازین امروزی به ما عرضه کند.
در این مراسم دکتر ناصر تکمیل همایون هم طی سخنانی گفت: در دانشگاه گندی‌شاپور، چندین نسل پدر و پسر، استادان دانشگاه طب را داشتیم که تدریس می‌کردند. در میان شعرا هم نسل‌هایی داریم که پشت سر هم شاعر بودند. این پدیده در عالم سیاست هم نمونه‌هایی دارد؛ در روحانیت هم همینطور. این اولین بار است که در تاریخ ایران می‌بینیم خانواده‌ای به نام سحاب پیدا می‌شود که مؤسسه‌ای درست می‌کند که چندین نسل این مؤسسه را ادامه می‌دهند.
در پایان این مراسم، فرزند استاد سحاب، از حاضران و سخنرانان تشکر و قدردانی کرد.
