کنگره تاریخ معماری و شهرسازی استان تهران در درازای دو روز با ۱۸ سخنرانی در دیدگاه‌های گوناگون تهران‌شناسی و سپاسمندی از پیشکسوتان پژوهش تاریخ معماری و شهرسازی تهران در گنج‌خانه (:موزه) ملی ایران برگزار شد.
به گزارش امرداد سخنرانی‌ها برآیند ۹۳ مقاله ارایه شده در موضوعات منظرهای فرهنگی، باستان‌شناسی، پژوهش در مهرازی (:معماری) و شهرسازی، مرمت در معماری، میراث معماری و شهرسازی و مرمت شهری بود که به‌انگیزه نبود زمان کافی در ۱۸ سخنرانی ارایه شد.
سخنان بیان شده سفره دلی بود که در دو روز باز شد
اسکندر مختاری طالقانی سرپرست کمیته علمی «گنگره تاریخ معماری و شهرسازی استان تهران» از بازخورد بی مهری رسانه‌ها از این نشست‌ها خرده گرفت و در آغاز آیین سپاسمندی از پیشکسوتان تهران‌پژوه گفت: «تهران با شهرهای دیگر متفاوت است و کنفرانس‌های بسیاری در آن برگزار می‌شود و مانند شهرهای دیگر به‌عنوان یک رویداد نیست. نشست دو روزه برآینده کوشش‌های بسیاری از اندیشمندان و دانشمندان تهران‌شناس در چندین دهه است.»
وی کوتاه از موضوعات سخنرانی صورت گرفته گفت: «نشست‌های روز نخست درباره منظرهای فرهنگی و موضوعاتی که از این پس باید نسبت به آنان حساس باشیم. نخست حریم شهر تهران مطرح شد، گزارشی از گورستان‌های تهران که ناشناخته مانده و هنوز آن را جزیی از زندگی در کنار شهر نمی‌شناسند، گورستان مکانی نیست که سالی یک‌بار به آن‌جا سرزده شود؛ شهر با گورستانش شناخته می‌شود.
دوم صحنه تهران براساس یافته‌های باستان‌شناسی براساس نویافته‌ها مرور شد. آن‌چیزی که ناگهانی در میدان ارگ، مولوی و در ری نیز ارگی نزدیکی برج طغرل یافت شد.»
وی در ادامه افزود: «دایره‌المعارف اسلامی دانشنامه تهران را آماده کرد و بنیاد ایران‌شناسی که زنده‌یاد دکتر حبیبی براثر ضرورت آن را تاسیس کرد. بیش از ۳۰ تن، سه سال درباره بازار پژوهش کردند. بی‌گمان موضوعاتی که بنیاد ایران‌شناسی از تهران بیان و شناسانده، جای پای یک کار فرهنگی که در کشورهای توسعه یافته صورت می‌گیرد را پر کرده‌است. اداره ارشاد اسلامی که نزدیک به چهار سال در این زمینه کوشا بوده و کتاب‌هایی را به چاپ رسانده‌است.»
مختاری از موضوعاتی که در روز دوم نشست مورد بررسی قرار گرفت، گفت: «مرمت معماری و شهرسازی مانند بنای مسعودیه، مسجد امام خمینی و گنج‌خانه علی‌اکبر صنعتی که بهتر بود دیگران هم از آن‌ها آگاهی داشته‌باشند گفتمان روز دوم بود.
در بخش مرمت شهری دکتر ملاصالحی از دیدگاه یک فیلسوف به شهر نگاه کرد و گیتی اعتماد به‌عنوان یک پیشکسوت خیابان انقلاب را مورد بررسی قرار داد.
اکباتان را که مهندس بهشتی با «بهار مدنیت» از آن یاد کرده، مورد پژوهش بوده‌است. پس از انقلاب شماری میگفتند اگر از بالا با هواپیما به اکباتان بنگریم، جاوید شاه نوشته شده و بایستی ویران شود؛ درحالی‌که اکباتان یک محله است و تا به امروز چند نسل در آن زندگی کرده و سازمانی مدنی دارند.»
وی در پایان گفت: «همه کسانی که اینجا آمدند و سخنانی بیان کردند سفره دلی بود که در دو روز باز شد.»
باید کوشش کرد تهران به شهر بودنش نزدیکتر شود
دکتر پیروز حناچی معاون وزیر مسکن و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی از تخریب‌هایی که در دوره معاصر صورت گرفته گفت و پافشاری کرد باید کوششی بیشتر از این شود تا تهران به شهر بودنش نزدیک شود و ادامه داد: «برخی مکان‌ها امکان مرمت را دارند ولی شوربختانه برخی جاها مانند میدان ارگ این فرصت را از دست داد. برخی جاها آگاهانه ویران شد و در بین دهه ۱۳۲۰ تا ۳۰ آثار تاریخی بسیاری آگاهانه ویران شدند.
بنا به دیگرگونی که امروز پدید آمده، بی‌گمان شهرداری، میراث فرهنگی، راه شهرسازی می‌توانند برخی از آثار از بین رفته را برگردانند و نشانه‌های شهری را زنده کنند. مانند توپی که در فضای وزارت‌خانه امور خارجه قرار داد و زمانی مردم به آن دخیل می‌بستند.»
وی در ادامه از ساخت‌وسازهای بیهوده‌ای که صورت گرفته گفت: «بنا به آمار در کشور ۲میلیون و ۶۰۰ هزار واحد مسکونی خالی داریم یعنی بیش از اندازه نیاز مسکن ساخته‌ایم ولی آن چیزی که ساخته‌ایم پاسخگوی نیاز جامعه نیست. در تهران این آمار چهارصد و نود هزار است و در سرشمارس پیشین این آمار ۳۳۰ هزار واحد مسکونی خالی بود که ارزش ریالی آن معادل دوبرابر با بازار بورس کشور است و این انگیزه اصلی آن چیزی است که همه ارزش‌های شهری را تحت تاثیر قرار داده‌است.»
حناچی کوشش‌های صورت گرفته را ارزشمند خواند چنانچه با همیاری بسیاری مسولان و مردم زندگی به بازار اودلاجان بازگشته‌است. بازگشت زندگی دوباره کار آسانی نیست و نیاز به کوشش بسیار دارد.
سپاسمندی از تهران شناسان برجسته
در پایان آیین سپاسمندی از تهران‌شناسان برجسته با باشندگی دکتر نوکنده فرنشین گنج‌خانه ملی، مهندس بهشتی سرپرست پژوهشکده میراث فرهنگی، رجبعلی خسروآبادی فرنشین اداره کل میراث استان تهران و دیگر هموندان هیات علمی چهارمین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، استان تهران برگزار شد.
در این آیین از زنده‌یاد حسین لرزاده که هنوز آثارش در دیوارهای شهر تهران دیده می‌شود. وی با رضاشاه و بوذرجمهری هم کار کرد و هر چه ساخت اثر تاریخی شد؛ زنده یاد محمدتقی مصطفوی که سال‌ها سرپرستی اداره عتیقات را برگردن داشت؛ زنده یاد منوچهر ستوده که پیاده به روستاهای پیرامون تهران رفته و در دانش مردم شناسی از پیشگامان بود؛ زنده یاد حسین کریمان که درباره تهران، ری و رودبار قصران کتاب نوشت؛ عبداله انوار که به انگیزه بیماری آنفلولانزا نتوانسته بود در نشست باشنده باشد و حمیدرضا حسینی پیشکش وی را دریافت کرد و درباره استاد انوار گفت: «مردی که دانش بیکرانش در برابر فروتنی‌اش ناچیز است»؛ زنده‌یاد سیف‌اله کامبخش، وی به تهران هویت دانشی بخشید و سفال‌های یافت شده در قیطریه را با سختی بسیار پس از کاوش به گنج‌خانه جابه‌جا کرد و گزارش کاوش‌هایش را واررون دیگر باستان‌شناسان ارایه داد و کتابی را که نوشت به چاپ نرسید و در دست پژوهشکده است؛ استاد اصغرشَعرباف، منصوره اتحادیه از نویسندگان برجسته تهران است و نوشته‌هایش به‌عنوان منبع دست اول به‌شمار ی‌اید؛ دکتر ناصر تکمیل همایون از نویسندگان، تاریخ‌نویس و جامعه شناس شهری برجسته است و درباره تهران کتاب‌های بسیاری را به‌چاپ رسانده‌است؛ استاد مهندس علی‌اکبر سعیدی که مرمت بسیاری از بناهای تاریخی از جمله گنبد مسجد سپهسالار را وی انجام داده‌است و هم‌اکنون هم در راس کارشناسان دادگستری کشور است؛ گیتی اعتماد که استاد دانشگاه شهید بهشتی بود و زمانی وی وارث دفتر فرمانفرما شد؛ مهندس محمدرضا سحاب فرزند عباس سحاب که کار کارتوگرافی و چاپ نقشه در ایران و پژوهش‌های جغرافیایی را برگردن داشت، این خانواده ۱۷۰ هزار نقشه و نزدیک به ۳۵۰هزار کتاب را از هر گوشه جهان گردآوری کرده‌اند و امیدوار هستند به‌زودی گنج‌خانه‌ای ویژه تهران گشایش یابد تا همه داشته‌هایشان را در دسترس همگان قرار دهند؛ دکتر بهرام‌زاده به‌نمایندگی از بنیاد ایران‌شناسی، دکتر همدانی مسوول دانشنامه تهران دردایره‌المعارف اسلامی و دکتر مهرشاد کاظمی سرپرست اداره ارشاد و فرهنگ شهرستان تهران سپاسمندی شد.
دکتر اسکندر مختاری طالقانی، سرپرست کمیته علمی گنگره تاریخ معماری و شهرسازی استان تهران
دکتر پیروز حناپی معاون وزیر مسکن و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی
محمد لرزاده فرزند استاد حسین لرزاده از مفاخر ملی
استاد علی اکبر سعیدی
گیتی اعتماد استاد پیشین دانشگاه شهید بهشتی
محمدرضا سحاب فرزنده عباس سحاب
به‌نمایندگی زنده یاد استاد اصغر شعرباف
دکتر منصوره اتحادیه نویسنده
دکتر ناصر تکمیل همایون تاریخ نویس و تهران پژوه
دکتر علی همدانی مسوول دانشنامه تهران
دکتر مهرشاد کاظمی سرپرست اداره ارشاد و فرهنگ شهرستان تهرا
